Sagardo eguna

Euskera

1998an Jesús Ángel Mediavilla, Sagardo Egunaren sortzailea, ikertzailea eta sustatzailea, 2 urtez ibili zen Euskal Herriko herrietan sagardo lanketaren era desberdinei buruzko ikerketa sakona egiten. Jakitun zen jada jai honen garrantziaz, izan ere, lanketa modu hau bakarra da gure lurraldean, ez baitago Asturiasen ezta Galizian Nafarroan aurkitzen dugun Kirikoketaren parekorik.

Kirikoketaren esanahia nondik datorren azalduko dugu.


 XX. Sagardo eguneneko sagarra batzen - Recogiendo la manzana del XXº Sagardo eguna (2018)

Hiru kirikoketarik mazoarekin  egurraren gainean dauden sagarrak txikitzeko egiten duten onopatopeiatik dator, KI-RI-KO-KE-TA. Kolpe hauek egurrezko kaxoi handi batean ematen dira, honi bi astok eusten diote. 

Txikitze prozesuarekin hasteko, adar soinuak eta irrintzia entzun bezain pronto sagarrak kirikoketan botatzen dituzte, txalaparta jotzen den erritmoaren antzerako kolpeak emanda. Era horretan, sagardoaren ekoizpenarekin hasiko ginateke.

Sagarra zanpatzeko, "Kirikoketa" doinua erabiltzen da - Para destronzar la manzana, se utiliza el ritmo de "Kirikoketa"

Meatzaldeko Harrigorriako dantza taldekoek sagardoaren prozesua era berdinean egiten dute. Haietako hiru partaide kirikoketa jotzen hasiko dira mazoarekin txalapartaren erritmoaren antzera eta sagarrak bertan dituztenean erritmoarekin jarraituko dute, horiek txikituz. Jarraian, prentsan sartuko dute sagar zukua edo sagarraren agarra ateratzeko. Eta bukatzeko, jendeari probatzeko emango zaio.

Sagardo prozesuaren lanketarekin jarraituko bagenu, egonaldian 18-20ºC- ko tenperaturan jarri beharko genuke, horrek gorabehera askorik izan gabe. Era horretan sagarraren hartzidura ez da apurtuko eta muztioa hondatzea saihestuko genuke.
Behin, muztioaren hartzidura eginda botilatzearekin hasiko ginateke.

Azkenik, apaitzekoa da sagardo on bat egiteko sagar mota desberdinekin nahastu beharko litzatekeela, Sagardo egunean egiten den bezala: Urtabeta, odiza, txistu, fuentes, prieta, ibarra, verde doncella, buloaga, bots kantoi, eta abar.

Castellano
En 1998, Jesús Ángel Mediavilla, responsable, investigador y promotor del "Sagardo Eguna", se dedico durante dos años a estudiar exhaustivamente desplazándose a otras localidades de Euskal Herria las diferentes formas de elaboración de sidra que se realizan en distintos puntos de Euskal Herria, sabiendo de antemano la importancia de esta fiesta ya que esta forma de elaboración es única en nuestra tierra ya que en otros pueblos como Asturias y Galicia sus formas más autóctonas no tienen nada que ver con la "Kirikoketa" de Nafarroa.

XX. Sagardo eguna - XXº Sagardo eguna (2018)
A continuación explicamos lo que es la llamada Kirikoketa, es una onomatopeya,  que se consigue mediante el golpe de tres kirikoketaris al golpear con sus mazas KI-RI-KO-KE-TA de madera sobre las manzanas para destronzarlas, esto se realiza en un enorme cajon de madera soportado por dos grandes caballetes, a continuación y con el sonido de los cuernos e irrintzis se echan las manzanas en la kirikoketa acto seguido los kirikoketaris comienzan a golpear a ritmo similar a la txalaparta, aquí comenzará la realización de la Sidra con el sonido de la kirikoketa en el cajon de  madera se echarán las manzanas en el cual 3 miembros de danzas con unas mazas de considerable tamaño machacarán las manzanas hasta destronzarlas, consiste en romper la manzana pero sin perder el ritmo de la kirikoketa., Acto seguido se meten a la prensa para sacar el zumo o agar de la manzana (dando a probar a la gente de los alrededores).

 II. Sagardo eguna - IIº Sagardo eguna (2000)

Si siguiésemos con el proceso de elaboración de la sidra tendríamos que ponerla a reposo a una temperatura de unos 18-20º, consiste en mantener una temperatura a esa medida sin que varíe mucho, así la fermentación de la manzana no se rompe  y evitaríamos que se nos pique el mosto.

Una vez fermentado el mosto ya daría paso al embotellado.

Una manera de elaborar una buena sidra es mezclar varias clases de manzanas como las utilizadas en el sagardo eguna: Urtabeta, odiza, txistu, fuentes, prieta, ibarra, verde doncella, buloaga, bots kantoi, etc.
Bertako sagarra erabiltzen da Sagardo egunean - En el "Sagardo eguna" se utiliza la manzana local